XIX. Yüzyılda Osmanlı Toplumunda Aşiretler ve Hukuk: Urfa Örneği

Özet

Aşiretler, kendi aralarında asayiş ve düzeni sağlamak, konargöçer hayatta karşılaştıkları
sorunların üstesinden gelmek, diğer aşiretlerle ve devletle olan ilişkilerini düzenlemek
gayesiyle genellikle şer’i hukuka ve merkezi idarenin koyduğu yazılı kanunlara
ters düşmeden bazı sözlü kurallar benimsemişlerdir. Töre olarak da adlandırılan bu sözlü
kurallar kaynağını aşiretlerin örf ve adetlerinden almaktadır. Töreler idari, ekonomik, hukuki
ve sosyal alanlarda birçok düzenlemeyi kapsamaktadır.
Bu araştırmada X IX. yüzyılda Urfa sancağındaki aşiretlerin evlenme, boşanma, miras,
borç, yağma ve gasp gibi konularda uyguladığı sözlü ve yazılı kurallar üzerinde durulacaktır.
Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden tarihsel araştırma yöntemi, örnekleme
yöntemi ve doküman-içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Nitel araştırma yönteminde,
araştırılan konu hakkında tespit edilen problemlere güvenilir ve somut çözümler sunmak
için titiz bir şekilde belgelerin toplanması, dikkatli bir şekilde çözümlenmesi ve yorumlanarak
analiz edilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda Osmanlı arşiv belgeleri, şer‘iyye
sicilleri, salnâmeler ve araştırma-inceleme eserlerde aşiretlerin gelenek ve görenekleriyle ilgili bölümler tespit edilmiş, bu bölümler dikkatli bir şekilde çözümlendikten sonra analiz
edilerek bilim dünyasının hizmetine sunulmuştur.
Literatürde Urfa’daki aşiretler hakkında bazı tez ve araştırmaların yapılmış olduğu
görülse de bu araştırmalarda önemli bazı arşiv belgelerinin kullanılmadığı tespit edilmiştir.
Bu arşiv belgelerinin alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.