Hadis Metnini Anlama/Somutlaştırma Çabasına Bir Örnek: Hz. Peygamber’in Emel-Ecel İlişkisine Dair Çizdiği Şekil

Özet

Beşer olarak hayatını idame ettireceği ve kendisi olmadan yapamayacağı (kasr-ı) emel insanoğluna fıtrî mevhibe olarak verilmiştir. Niteliği ve hedefi farklı olmakla birlikte her insanda emel bulunur. Bunun yanında Kur’an-ı Kerim’de ve hadis kaynaklarında dünyanın geçici olduğu beyan edilerek insanlar ahireti unutturacak (tûl-i) emel konusunda uyanık olmaya çağrılmıştır. Bunlardan biri de Hz. Peygamber’in (s.a.v.) yere bazı çizgiler çizerek insan-emel-ecel ilişkisini anlattığı meşhur Abdullah b. Mes’ud rivayetidir. Hz. Peygamber’in (s.a.v.) bir muallim olarak farklı vasıtalardan nasıl istifade ettiğini gösteren bu rivayetin muhtevasını ve merkezini oluşturan kare ve içindeki çizgiler farklı dönemlerde şarihlerin dikkatini çekmiştir. Tekrarlanma imkânı bulunmayan bu hadiseyi tasvir etmeye çalışan hadis yorumcuları muhtelif şekiller resmederek metni nasıl anladıklarını ortaya koymuşlardır. Bu şekillerden her birinin bir tür yorum faaliyeti olduğu ve hadis metinlerini anlama faaliyetinin her dönemde süreklilik arzettiği, bu makalede insanın emelleri ve ecelinin anlatıldığı tablolar üzerinden ortaya konulmaya çalışılacaktır.