Türk Edebiyatı Tarihi Çalışmalarında Hiyerarşik (Piramidal) Mekân Sorunu

Özet

Çalışmamızda edebiyat tarihi yazımında izlenen veya izlendiği düşünülen stratejiler
aracılığıyla oluşan hiyerarşik (piramidal) mekân sorununa dikkat çekmek ve bu sorunun
edebiyat tarihinin inşası ve algılanışındaki etkisine odaklanmak istiyoruz. Genel olarak
edebiyat tarihlerindeki değerlendirmelerde, yazarın (tarihçinin) ideolojisine uygun düşen
isimlerin daha üstte, yazarın ideolojisinden farklı noktada verimleri/metinleri, düşünceleri
olanların daha altta değerlendirildiği dikkatimizi çekmektedir. Bu dizilişe cinsiyet merkezli
baktığımızda ise büyük oranda, erkek edebiyatçıların daha çok merkezî mekânda,
piramidin üst tepe noktasında, kadın edebiyatçıların ise büyük oranda marjinal mekânda
yani dipte konumlandırıldığı piramidal diziliş öne çıkmaktadır.
Bu piramidal mekânın en büyük karakteristiği; erkek edebiyatçılar ve metinleri değerlendirilirken
sanat ve edebiyat alanından kavramlar, terimler, benzetmeler kullanılırken,
kadın edebiyatçılar ve metinleri için farklı alanlardan, özellikle psikolojiden ödünç
alınan kavram ve ifadelerin kullanılması, kadın edebiyatçıların cinsiyetlerinin, kadın
oluşlarının vurgulanması, genellikle kadın konusundan bahsettiklerinin öne sürülmesi
ve ‘kadınca yazdıkları’nın iddia edilmesidir. Erkek edebiyatçılar için ayrıca gerek
duyulmayan cinsiyete ilişkin bu hassasiyet, yazarın edebî üretimlerinden çok cinsiyetine
odaklanılan bir bakış açısının sonucu gibi görünmektedir. Piramidal dizilişin beden üzerindeki
tezahüründe, tepe noktasının yani aklın erkekle, tabanın yani duygunun kadınla
özdeşleşmesine ilişkin bilinç dışı çağrışımların izlerini de görmek mümkündür. Bu çalışmada bizatihi edebiyat tarihi kurgulanırken kullanılan, kullanılagelen kavramların,
benzetmelerin, sıfatların, yargıların, kelimelerin kendi içinde hiyerarşi oluşturduğunu,
bütün normların hiyerarşik (piramidal) mekân düzlemini kurduğunu ve
işlettiğini, farklı edebiyat tarihlerinde kadın edebiyatçılar ve metinleri için yer alan değerlendirmelerden
yola çıkarak örneklere göstermeye çalışacağız.