Mani Yazısındaki ḫ (x veya χ), f ve v (β) Seslerini Karşılayan İşaretlerin Manihaist Eski Uygur ve Orta İran Metinlerindeki Yazım Özellikleri

Özet

Eski Uygurlar Manihaizm dinini öğrendikleri halk olan Soğdlardan pek çok yönden etkilenmişlerdir. Manihaist Soğdlu rahiplerden öğrendikleri Mani yazısı da bu etkileşim unsurlarından bir tanesidir. Manihaist Uygurlar özellikle dinî metinlerde tıpkı diğer Manihaist topluluklar gibi Mani yazısını yaygın olarak kullanmışlardır. Turfan yazmaları arasında Eski Uygurca ve Soğdcanın yanı sıra Partça, Orta Farsça gibi diğer bazı Orta İran dillerinde de Mani yazısıyla yazılmış metinler mevcuttur. Bu çalışmada, Mani yazısının temel yirmi üç harfi içinde yer almayan, diğer harflerden ikincil olarak geliştirilen ötümsüz, sızıcı, küçük dil ünsüzü ḫ (x veya χ); ötümsüz, sızıcı, diş dudaksıl f ve ötümlü, sızıcı, diş dudaksıl v (β) seslerini gösteren yazı işaretlerinin Manihaist Eski Uygur ve Soğdca, Partça ile Orta Farsça metinlerdeki yazım özellikleri incelenmiş; tespit edilen örnekler karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Ayrıca, Mani yazısı, yazının tarihî gelişimi ve yazıyı kullanan halklardan kısaca bahsedilmiştir.